کارگاه آموزشی نشانه شناسی گفته و گفته پردازی از منظر مکتب پاریس

توضیحات رویداد

به نام خدا

معرفی اجمالی مباحث دوره

نشانه­ شناسی گفته و گفته­ پردازی از منظر مکتب پاریس

(معرفی طرح­ وارة تنشی معنا در گفتمان، الگوی مربع معناشناختی و الگوی مربع حقیقت­ نمایی)

مورد مطالعه فیلم و متون نوشتاری

گفته­ پردازی (énonciation) یکی از مباحث اصلی و بنیادین نشانه-معناشناسی مکتب پاریس است و فراگیری آن برای تحلیل هر گفته ­ای (دیداری و کلامی) بسیار ضروری است. توجه به گفته ­پردازی یعنی توجه به کنش و توجه به روش بیان آن شرایطی است که گفته تولید شده است (زمان، مکان، شخصیت­های روایی و ...). گفته­ پردازی، با یاری جستن از نظام زبان (Langue)، عمل یا کنشی است فردی برای تولید یک گفته در زمان و مکان منحصربه ­فرد. و هدف از این کارگاه، آشنایی با منطق و با دستورزبان گفته­ پردازی است. فراگیری این مبحث، شرایط تولید معنا در هر متنی مشخص می­ کند (دیداری یا کلامی: فیلم، تئاتر، تعزیه، نقالی، رمان و غیره). و از آنجایی­ که علوم انسانی به طور کامل و به شکل بنیادین به مبحث دلالت معنایی می­ پردازد، و در ارتباط مستقیم با کنش گفته و گفته­ پردازی است، پس به درستی می­ توان گفت که گفته پردازی یک عمل و کنش ارتباطی (acte de communication) است. گفته­ پردازی کنش ارتباطی است زیرا گفته­ پرداز بر آن است که به طریقی گفته خوان خود را با تاثیرگذاری بر آن به چیزی متقاعد نماید. این کارگاه، علاوه بر معرفی فنون متقاعدسازی، به «طرح واره تنشی معنا، الگوی مربع معناشناختی و الگوی مربع حقیقت نمایی که از مباحث بسیار مهم و بنیادین نشانه­ شناسی مکتب پاریس هستند و در ارتباط مستقیم با مبحث گفته و گفته­ پردازی است خواهد پرداخت.  

گونه شناسی طرح وارة تنشی. از ویژگی های طرح واره تنشی این است که به معنا کارکردی درجه­ ای و طیفی می دهد که بدین طریق گفته خوانِ یک متن با سیالیت معنایی درون آن آشنا می­ شود. این طرح واره دارای دو بعد متفاوت می باشد که می توان این دو بعد را بر دو محور x و y فرض نمود. محور x  که همان محور عمودی است شدت تنش و احساس را نشان می­ دهد ؛ و محور y یا محور افقی اشاره به گستره شناختی دارد.  محور x با ارزش های کیفی، درونی، احساسی و ... در پیوند است و محور y با ویژگی­ های کمی، عددی، شماره ای، گستره زمانی، مکانی و ... در پیوند. از نقطه نظر گفته پردازی، محور x که اشاره به ویژگی­ های کیفی، احساسی، تنشی و درونی دارد، با مرکز ارجاع و تولید گفته (گفتمان) در ارتباط است و محور y که با ویژگی­ های کمی، عددی و ... سر و کار دارد، بیان جدا شدن از مرکز و مرجع تولید گفته و ایجاد فضاها، زمان­ ها، و کنش­گرهای جدید می­ باشد. همانطور که در بالا اشاره شد این طرح­ واره به چهارگونه تقسیم می­ شود که در زیر به توضیح آنها خواهیم پرداخت:

- طرح وارة سقوط بعد عاطفی – تنشی

- طرح وارة صعود بعد عاطفی – تنشی

- طرح وارة صعودی هم راستای دو بعد

- طرح وارة سقوطی هم راستای دو بعد

طرح وارة سقوط بعد عاطفی – تنشی

بعد حقيقت نمائي کلام در تصوير (مربع حقيقت نمايي: بودن / ظاهر شدن)

مسئله حقيقت نمائي در دل نشانه-معناشناسي واقع شده است و از مسائل بسيار مهم اين رويکرد است: اين مسئله اصول، حقايق و قاعده هاي ( postulats ) اصلي نشانه-معناشناسي را در مورد معنا مورد بررسي قرار مي دهد. بايد توجه داشت که معنا هميشه چه در سطح ادراک و چه در سطح خوانش در شکل و مرتبة ظاهر شدن به دست ما مي رسد. خواه ظاهر شدن همچون «نويدي» از «بودن» فهميده شود و يا همچون استراتژي ساده ای براي قانع کردن در نظر گرفته شود، آنگاه حقيقت نمايي جانشين مسئلة حقيقت مي شود ( حقيقت هميشه مانند ارزشي هستي شناختي يا همچون ارزشي ارجاعي مطرح شده است، زيرا حقيقت نمايي بازي زباني است و خود حقيقت نيست). حقيت نمائي جدائي نسبي را در توليد و در تأويل ارزش هاي حقيقت ايجاد مي کند و حقيقت نمايي در يک صحنة بينا سوژه اي ( intersubjective ) گفتمان فاصله اي است بين آنچه که ظاهر مي شود و آنچه که فرض شده است که باشد (être). با پيوند بين مسئلة حقيقت و مسئلة گفتماني که نقش مداخله گر و داوري در آن اجباري است، حقيقت نمائي هميشه يک سناريوي بازنمايي را به روي صحنه مي آورد: حقيقت نمايي ارزش هاي حقيقت را که موضوع يک کنش زباني است دو باره مي سازد و ارزش گذاري مي کند.

مربع معنائی : يکي از بحث هاي بنيادي در معنا شناسي روايت بحث مربوط به"مربع معناشناسی" (گرماس، کورتز، 29 و 33) (برتراند، 108و 109و 110) مي باشد. در معناشناسي بنيادي كه ساختار زير بنائي گفتمان محسوب مي شود، به بنيادي ترين مقوله هاي معنايي ارزش فردي بر مي خوريم كه گرماس اين مقوله ها را كه در ارتباط "تضادي" با يكديگر قرار دارند، مقوله زندگي و مرگ مي داند: دو مقوله اي متضاد خوانده مي شوند كه اعتقاد به حضور يكي بر قبول حضور ديگري استوار باشد ( بي مفهوم زندگي، اعتقاد به مقوله مرگ غير ممكن است). اما به غير از اين ارتباط تضادي، ارتباط ديگري وجود دارد كه ارتباط "تناقضي" نام دارد. يعني ارتباط يك مقوله با نفي آن: زندگي ـ نه زندگي، مرگ - نه مرگ. كه البته ارتباط ديگري به نام ارتباط "ايجابي" كه بين مثلاً زندگي و نه مرگ وجود دارد قابل تصور است: آنچه كه نه مرگ باشد (یعني نفي مرگ) ايجاب مي كند كه به زندگي اشاره كند. در قسمت معناشناسي بنيادي ، اين مقوله ها مطرح مي شوند و در نحو بنيادي به ارتباط آن ها با يكديگر پرداخته مي شود: مثلاً براي رفتن از يك متضاد به متضاد ديگر ، نمي توان مسيري مستقيم را طي كرد، بلكه ابتدا بايد مقوله اي نقض شود و سپس به متضاد ديگر رسيد: بدين ترتيب، لازمه مرگ ، نقض زندگ است، و لازمة زندگي، نقض مرگ. (کورتز1991 ، ص152)

لینک اشتراک گذاری : کپی لینک